العلاقات الزوجیه فی الشعر الجاهلی والإسلامی حتی سقوط الأمویین

چکیده: شعر جاهلی، اسلامی و اموی آکنده از اشعاری است که در بردارنده و بیان کننده ی احساسات و عواطف میان همسران است. این شعر تمامی امور مثبت و منفی مربوط به زندگی زناشویی را در خود جای داده و به آن پرداخته است. این امر بازه ی زمانی بس گسترده ای را به خود اختصاص داده که از جاری شدن خطبه ی ازدواج، مراسم مربوط به آن و زندگی مشترک همراه با تفاهم یا اختلاف گرفته تا طلاق و موارد مربوط به بعد از آن را شامل می شود. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن موارد یاد شده در صدد است به بررسی تطبیقی روابط میان زن و شوهر و بازتاب آن در شعر پرداخته و به نوعی تأثیر اسلام را در این رابطه مورد کنکاش قرار دهد. با توجه به جامعه ی آماری پژوهش حاضر که دیوان شعرای این سه عصر و اشعار مرتبط با موضوع یاد شده را در بر می گیرد؛ تحقیق حاضر به شیوه ی کتابخانه ای و با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی موضوع مورد نظر پرداخته است. مواردی مانند چگونگی روابط میان زوجین و بازتاب آن در شعر عصر جاهلی، صدر اسلام و اموی، نقش و تأثیر اسلام در تغییر این روابط و قوانین حاکم بر آن، تأثیر این امر بر دیدگاه شعرا و بازتاب آن در شعر و... از جمله مواردی است که در این زمینه مورد بررسی و دقت نظر قرار گرفته است. می توان گفت با ظهور اسلام در شبه جزیره عرب در کنار تمامی تغییراتی که در زندگی مردم ایجاد شد؛ روابط میان همسران نیز نسبت به آنچه در عصر جاهلی رایج بود بسیار دستخوش تغییر و دگرگونی واقع گردید. مشخص شدن حق و حقوق زوجین در زندگی مشترک، وجوب تعامل میان همسران، اثبات حق مادی برای زن در زندگی با قرار دادن مهریه و صداق، پرهیز از اختلاف سنی زیاد میان زوجین، قائل شدن احترام برای زن در زندگی، حق معنوی زنان در قبول یا رد ازدواج، آزادی زنان در بیان احساسات و عواطف در قبال شوهران خود و... از جمله مهم ترین تغییراتی بودند که دین مبین اسلام در زندگی روزمره ی عرب جاهلی در رابطه ی میان همسران ایجاد نمود. اهمیت مبحث حاضر نیز در این امر متبلور می گردد که در آن تلاش شده تا مهم ترین اشعار مربوط به روابط میان همسران را در عصرهای جاهلی، صدر اسلام و اموی به طور کامل مورد بررسی قرار داده و مراحل ازدواج را در آن مشخص نموده و در نهایت به تغییراتی که با پیدایش اسلام در آن ایجاد شد اشاره شود. در پایان لازم به ذکر است علی رغم اهمیت مبحث حاضر، هنوز تحقیقی مستقل و جداگانه که به توضیح شرایط روحی و موضع گیریهای فکری زوجین در قبال یکدیگر و نیز در برابر پدیده ی ازدواج و زندگی مشترک پرداخته و در این زمینه به صورت تطبیقی عصرهای جاهلی، صدر اسلام و اموی را مد نظر قرار دهد، به انجام نرسیده است.